برخی تولیدات کشور در حوزه تاسیسات مکانیکی، با الگوی مصرف انرژی سازگاری ندارند
مدیر دبیرخانه دایمی هیات عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور مطرح کرد:
سازمان نظام مهندسی ساختمان به منظور تامین مشارکت هر چه وسیع‌تر مهندسان در انتظام امور حرفه‌ای خود و تحقق اهداف قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مصوب سال ۱۳۷۴ تاسیس شده است. از آن‌جایی که برنامه‌ریزی به منظور رشد و اعتلای حرفه‌های مهندسی ساختمان و مشاغل مربوط به آن و نیز کمک به ترویج اصول صحیح مهندسی و معماری و همکاری با وزارت مسکن و شهرسازی در زمینه تدوین، اجرا و کنترل مقررات ملی ساختمان و استانداردها و معیارها، از اهداف این سازمان به شمار می‌آیند، با «اصغر شیرازپور» مدیر دبیرخانه دایمی هیات عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور،عضو گروه تخصصی مکانیک سازمان نظام مهندسی ساختمان استان البرز و عضو هیات علمی دانشگاه، به بررسی کیفیت محصولات تاسیساتی داخل کشور پرداختیم که در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
از آن‌جایی که تولیدکنندگان بسیاری در حوزه تولید تاسیسات گرمایشی و سرمایشی، تهویه مطبوع، بالابرها و اطفای حریق در کشور فعالیت می‌کنند، آیا محصولات تولید شده از کیفیت لازم جهت استفاده در ساختمان‌ها برخوردار است؟
اگر بخواهیم بخش عملکردی دستگاه‌های مورد نیاز تاسیسات مکانیکی را بررسی کنیم، کارخانه‌های سازنده ایرانی، از نظر عملکرد دستگاه‌های مطلوبی تولید می‌کنند. اما بحث مهم در تاسیسات مکانیکی مساله انرژی است. متاسفانه برخی از کالاهای تاسیساتی که در داخل تولید می‌شوند نسبت به محصولات هم‌نام آن‌ها که در خارج تولید می‌گردند، مصرف انرژی بیشتری دارند. البته آن دسته از محصولاتی که دارای برچسب انرژی هستند از بحث ما خارج هستند. چرا که این برچسب انرژی نشان می‌دهد، دستگاه در چه سطحی از مصرف انرژی قرار دارد.
به‌طور مثال داشتن رتبه انرژی A برای محصولات بسیار مطلوب است و رتبه انرژی B و C در محصولات تا حدی مناسب است و در مرز قرار دارد. ضمن این‌که رتبه انرژی D در محصولات نشانه آن است که با الگوی مصرف انرژی سازگاری ندارند. در واقع یکی از ایراداتی که می‌شود به تجهیزات تولید داخل گرفت (آن‌هایی که برچسپ انرژی ندارند)، عدم سازگاری با الگوی مصرف انرژی است.
به نظر شما کالاهای تاسیساتی تولید داخل که دارای رتبه انرژی بالا هستند می‌توانند با محصولات خارجی مطلوب هم نام خود، در بازار ایران رقابت کنند؟
محصولات تاسیساتی ساخت داخل از نظر قیمت، رقابت پایاپایی با کالاهای خارجی دارند. ضمن این‌که از نظر کیفیت و عملکرد به محصولات خارجی نزدیک هستند و تنها تفاوت بعضی از آن‌ها در کیفیت مصرف انرژی است که طبق الگوی مصرف انرژی، مطلوبیت لازم را ندارند.
با توجه به رشد و راه‌اندازی بی‌رویه کارخانه‌های تاسیساتی در داخل، چه راهکارهایی برای بهبود بخشیدن به وضع موجود وجود دارد؟
ما بر این باور هستیم که بازار باید رقابتی باشد و شرکت‌های تاسیساتی فراوانی می‌توانند راه‌اندازی شوند، ولی در نهایت شرکت‌های ماندگار آن‌هایی هستند که بتوانند رقابت کنند و محصول با کیفیت ارایه دهند و در نتیجه مشتری را راضی نگه دارند.
آیا نیاز نیست محصولات با کیفیت و استاندارد مشخص و تفکیک شوند؟
به جرات می‌توانم بگویم سازمان ملی استاندارد در استاندارد‌سازی کردن تجهیزات تاسیسات مکانیکی عملکرد قابل قبولی داشته است و اکثر محصولات تاسیسات مکانیکی از استاندارد ملی برخوردار هستند. البته آسانسور یکی از تاسیساتی است که اکثر از قطعات آن از استاندارد لازم برخوردار نیستند و تنها چند قطعه آن دارای استاندارد است.
اما در مورد دیگ‌های حرارتی باید گفت که در گذشته دیگ حرارتی (دیگ شوفاژ) جداگانه دارای استاندارد بود و مشعل آن نیز استاندارد جداگانه‌ای داشت. در کمیته‌ای که اخیرا برگزار شد استانداردی را تدوین کردیم که دیگ و مشعل باید باهم سازگار باشند و از یک استاندارد واحد برخوردار شوند. خوشبختانه در حال حاضر اسپلیت‌ها، رادیاتورها، فن‌کویل‌ها و اکثر تجهیزات تاسیسات مکانیکی دارای استاندارد هستند.
باتوجه به این‌که شما یکی از اعضای اصلی انجمن علمی استاندارد ایران هستید، چه ملاک‌های برای کالای با کیفیت در نظر می‌گیرید تا بتواند برچسب استاندارد کسب کند؟
در این رابطه بخش‌های مختلف محصول را ارزیابی می‌کنیم. از این رو ایمنی کالا، مطلوب بودن کالا از نظر عمر عملکردی و بهینه مصرف کردن انرژی مورد نظر است و در کمیته تدوین استاندار ملی با توجه به این سه بعد، استانداردی را برای محصولات تاسیساتی تعریف می‌شود. ضمن این‌که از استانداردهای بین‌المللی نیز کمک گرفته می‌شود و استاندارد نهایی بومی‌سازی می‌شود. در واقع استاندارد ملی را با استانداردهای بین‌المللی تطبیق می‌دهیم.
شما برای آن‌که تولیدکنندگان بتواند محصولات مرغوب و با کیفیت ارایه دهند، چه پیشنهادی دارید؟
کمیته‌های تدوین استاندارد با حضورتولید‌کنندگان، مسئولان دولتی همچون سازمان ملی استاندارد، محیط زیست، شهرداری‌ها، وزارت کشور و…برگزار می‌شود. در این کمیته‌های تدوین، تمام مشکلات صنف‌ها مطرح می‌شود؛ استانداردهای بین‌المللی با استانداردهای ملی تدوین شده، تطبیق داده می‌شود و در نهایت یک استاندارد قابل اجرا، ارایه می‌گردد. به همین جهت تولیدکنندگان باید بر اساس استاندارد مصوب سازمان ملی استاندارد برنامه تولید خود را تنظیم کنند.
چه راهکارهای برای جلوگیری از هدر رفت انرژی در ساخت تاسیسات و تجهیزات وجود دارد؟
در ایران تجهیزات تاسیسات ساختمان بایستی دارای استاندارد ملی ایران و یا استاندارد بین‌المللی باشد؛ در غیر این‌صورت مهندسان ناظر، اجرا را تایید نخواهند کرد. از این‌رو تجهیزات تاسیساتی که تولید می‌شود باید دارای برچسب انرژی لازم باشند و با الگوی مصرف انرژی سازگاری داشته باشند.
اما مشکل بازار ایران این است که همه محصولات، هم آن‌هایی که دارای رتبه انرژی بالا هستند و هم محصولاتی که رتبه انرژی پایین‌تری دارند، با قیمت یکسان فروخته می‌شوند. مسئولان باید به قیمت محصولات با کیفیت و بی‌کیفیت ترتیب اثر بدهند. چرا که همه محصولات، با کیفیت تولید نمی‌شوند و باید درجه‌بندی صورت گیرد.
راهکارهایی که در کاهش هدررفت انرژی بسیار اثربخش است، عبارتند از ایزوله (عایق‌کاری) کردن موتورخانه‌ها، لوله‌های آب گرم وداغ، استفاده از شیرهای ترموستاتیک، اجرای مبحث ۱۹مقررات ملی ساختمان. ضمن این‌که پس از تحویل ساختمان به مالک یا بهره‌بردار، نگهداری، بازرسی و کنترل و در آخر کار تعمیر طبق مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان، می‌تواند در کاهش هدر رفت انرژی موثر باشد.
سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور چه وظیفه‌ای در قبال اجرای مبحث بهینه سازی انرژی دارد؟
ما در بحث انرژی، از قانون الگوی مصرف انرژی تبعیت می‌کنیم و سیاست‌های کلی در این راستا را مقام معظم رهبری اعلام و تعریف کرده‌اند. ما ملزم هستیم، مقررات ملی ساختمان و نیز ماده ۱۸ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی را اجرا کنیم. در واقع ماده ۱۸ قانون الگوی مصرف انرژی، تکلیف سازمان نظام مهندسی ساختمان را در بحث ذخیره کردن انرژی، بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از انرژی‌های نو مشخص کرده است.
آن‌چه که تا امروز انجام شده نتیجه تدوین مبحث ۱۹ مقررات سازمان ملی ساختمان است. با رعایت این مبحث میزان هدررفت انرژی در ساختمان از ۵۰ درصد به ۲۰ درصد کاهش می‌یابد. اما موضوع دیگر، مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان است. بر اساس این مبحث هر دستگاه تاسیساتی که تهیه و نصب می‌شود در ابتدا ممکن است همه کیفیت‌ها و مزایا را داشته باشد. اما سوال این‌جا است اگر دستگاه‌های تاسیساتی به درستی نگهداری، تعمیر و کنترل نشوند، آیا می‌توانند بعد از چند سال دارای رتبه انرژی مطلوب باشند؟
بنابراین بحث کلی ما علاوه بر اجرایی کردن دقیق مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان و قانون اصلاح مصرف انرژی که بحث ایزوله کردن ساختمان را نسبت به محیط بیرون مطرح می‌کند، این است که باید کنترل و بازرسی ادواری از ساختمان‌ها پس از تحویل ساختمان به مالک یا بهره‌بردار به درستی انجام گیرد.
همچنین باید توجه نماییم که هر دستگاهی یک عمر مفید دارد. حتی اگر به خوبی از آن مراقبت شود باز یک تاریخ انقضا دارد. به همین جهت عمر مطلوب دستگاه‌ها را باید سازمان ملی استاندارد اعلام کند تا هم انرژی کمتری مصرف شود و هم تولید افزایش پیدا کند.
وظیفه مهم سازمان در قبال انرژی بسیار سازنده است، به‌طوری‌که یکی از بندهای هفده‌گانه خط مشی سازمان مصوب هیات عمومی، اختصاص به موضوع انرژی و بهینه مصرف کردن آن دارد. در همین راستا تفاهم‌نامه (پروتکل) انرژی بین بنیاد جهانی انرژی و سازمان منعقد شده تا از تجربه سی ساله اروپا در این جهت استفاده کنیم. در قدم اول باید مدرس برای استان‌ها تربیت کنیم که اولین دوره آن هفته اول آبان ماه امسال شروع می‌شود و دوره دیگر مدت کوتاهی بعد از دوره اول اجرا خواهد شد. در قدم دوم این مدرسان به بقیه اعضای نظام مهندسی استان‌ها در سطح کشور آموزش می‌دهند. سپس کار طراحی، اجرا و نظارت بر ساختمان‌هایی که انرژی را بهینه مصرف کنند (کم مصرف)، ساختمان‌های بدون مصرف انرژی تجدید ناپذیر (انرژی صفر) و ساختمان‌های سبز که با محیط‌زیست سازگار باشند شروع می‌شود و امیدواریم ظرف مدت یک دهه به شرایط امروز اروپا دست یابیم.
آیا تاسیسات سرمایشی و گرمایشی در شور شدن آب‌های زیر زمینی تاثیر دارد؟
بی‌شک اگر این موضوع مدیریت نشود با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شویم. از دید علمی آن‌چه که می‌تواند این وضعیت را به‌وجود بیاورد، برگشت‌پذیری آبی است که دستگاه‌های حرارتی مصرف می‌کنند. تصور کنید که آبی که در این دستگاه‌ها تحت فشار و با دمای بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد، ایجاد رسوب کند!!!
اگر برای رسوب‌گیری از مواد نمک‌دار استفاده کنیم تاثیرخواهد داشت اما امروزه تجهیزات مدرنی داریم که بتواند از رسوب‌گذاری جلوگیری کند. به همین جهت باید در سامانه‌های سرمایشی و گرمایشی از این تجهیزات استفاده شود تا میزان رسوب در جداره‌ها و لوله‌ها به اندازه‌ای نرسد که نیاز به شست‌وشو باشد. این‌جا است که تعیین عمر تاسیسات الزامی است.
سوال پایانی این‌که اکنون خط مشی سازمان چیست و چه اولویت‌هایی را دارد؟
مهندس اکبر ترکان رییس محترم سازمان، خط مشی این سازمان را بر کنترل مصرف انرژی ترسیم کرده‌اند؛ به همین جهت در سازمان، کمیسیون انرژی، محیط زیست و مصالح استاندارد فعال است. بخش انرژی نیز دایر شده است و ماموریت داریم مصرف انرژی را در ساختمان‌های غیر دولتی سامان‌بخشی کنیم تا با عنایت خداوند منان و کمک استان‌ها، ظرف مدت زمانی یک دهه ساخت ساختمان‌های سبز فراگیر شود.