تهویه صنعتی در مسیر سلامت انسان‌ها

از آن‌جایی که کشور به سمت صنعتی شدن حرکت می‌کند، موضوع تهویه صنعتی از اهمیت روز افزونی برخوردار شده است. چرا که تهویه صنعتی روندی برای کنترل تاثیرات ذرات آلاینده، گازهای سمی و شیمیایی، بخارات و ذرات قابل اشتعال یا انفجار بر روی پرسنل و افرادی که در معرض بـرخورد با آن‌ها قرار دارند. از این رو برای بررسی مشکلات و چالش‌های موجود در تهویه صنعتی، برگزاری همایش‌ها و سمینارهایی در ارتباط با تهویه صنعتی و بهداشت محیط کار، نیاز روز جامعه صنعتی کشور است.

همزمان با سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی تاسیسات و سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، «چهارمین همایش ملی تهویه و بهداشت صنعتی» در روزهای ۲۶ و ۲۷ مهرماه به مدت ۲ روز در محل دایمی نمایشگاه‌های تهران برپا شد.

اگرچه سالن همایش خلوت به نظر می‌رسید و تعداد کمی از صنعتگران و فعالان تاسیساتی از این همایش استقبال کردند، اما یکی از همایش‌های کاربردی و آموزش‌محور بود که از نظر کیفی مورد توجه قرار گرفت.

تهویه صنعتی، علمی پیچیده‌

دکتر فتوحی، رییس دانشگاه صنعتی شریف در پیام خود، به روند تغییرات در فرایند ساخت، تولید و ارایه خدمات و نیاز فزاینده در بهبود فضا و محیط کار اشاره کرد و اظهار داشت: این امر چالش جدی را در فراروی فراخوان سیستم‌های پیشرفته و بهداشت صنعتی قرار داده است.

وی افزود: این نوع سیستم‌های تهویه با فرایندهای تولید و سیستم‌های خدماتی تاسیسات، مجموعه یکپارچه‌ای را تشکیل می‌دهد. از این رو بهینه‌سازی سیستم‌های تهویه و بهداشت صنعتی نیاز به ابزار‌های جدید طراحی و نوآوری‌های فنی دارد.

رییس دانشگاه صنعتی شریف تاکید کرد: چالش‌های رو‌در‌رو در پهنه صنعتی فقط محدود به مسایل فنی نمی‌شود، بلکه در زمینه مقررات و سیاست‌های عملی جدید جهت تقویت پیشرفت‌های تکنولوژی است. به همین جهت در بسیاری از صنایع هدف فقط اعمال استانداردها و مقرارت نیست، بلکه هدف اصلی به حداقل رساندن و کاهش احتمال خطر و زیان به سلامتی انسان‌ها است .

وی در بخش دیگر پیام خود اظهار داشت: در تهویه صنعتی شرایط محیط کاری و در معرض آلودگی بودن پرسنل بسیار حایز اهمیت است. در مناطق صنعتی، نرخ انتشار آلودگی‌ها در مقایسه با مناطق غیر صنعتی ۱۰ تا ۱۰۰ برابر است. از این رو توجه به تامین بهداشت صنعتی لازم است.

دکتر فتوحی با بیان این‌که تهویه صنعتی یکی از پیچیده‌ترین محدوده‌های علمی است و در سطح ملی و بین‌المللی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است گفت: امروزه صنعت تبدیل به چالش جدی، از نقطه نظر علمی و فنی، سلامت و بهداشت جامعه و هزینه شده است.

وی در این پیام می‌افزاید: چالش‌های رو‌در‌روی کارشناسان تهویه و بهداشت صنعتی در مقایسه با تهویه مطبوع به مراتب پیچیده‌تر است. در تهویه صنعتی نیاز به داشتن دانش فنی دینامیک سیالات محاسباتی، دینامیک شاخص سه بعدی، ترمودینامیک، سایر سیالات پیشرفته حالت پایا و ناپایا و مسایل مربوط به بهره‌برداری آلودگی درون و برون تاسیسات و غیره است.

رییس دانشگاه صنعتی شریف با تاکید بر این‌که در تهویه بهداشت صنعتی الویت در نظر گرفتن فرایند نیست، بیان داشت: در این امر باید موضوع‌های مهمی همچون انرژی، محیط زیست، یکپارچگی و ارتباط همه این موضوعات با یک دیگر، الویت قرار گیرد.

وی با اشاره به این‌که انرژی موضوعی اساسی و در ارتباط با محیط زیست است، اظهار داشت:. در تهویه صنعتی موضوعات جهانی محیط‌زیست جایی که زنجیره انرژی از منبع به مصرف‌کننده از اهمیت خاصی برخودار است باید بحث شود. برخی از کشورها در علم تهویه و بهداشت صنعتی پیشرو هستند. از این رو برای ایران در حال توسعه و صنعتی شدن پژوهش و استفاده از روش‌های مدرن در علم یک باید است.

دکتر فتوحی در این پیام اظهار داشت: نوآوری‌ها، ابداعات، دستورالعمل‌ها و سیستم‌هایی که جهت برآورده کردن نیازهای مصرف‌کنندگان وجود دارد، باید در اهداف توسعه این همایش قرارگیرد. این همایش باید به دنبال ایجاد زمینه‌های لازم برای بدست آوردن پیشرفت‌های مهمی در زمینه طراحی سیستماتیک، کیفیت هوا و کنترل جریان هوا در تاسیسات باشد.

وی با بیان این‌که تمام دست‌آوردها باید بتواند به طور عملی در محیط کار قابل اجرا باشد، به مزایای. فن‌آوری‌های مهم تهویه صنعتی اشاره کرد و گفت: بهبود سلامتی پرسنل و کاهش غیبت در کار در نتیجه کیفیت هوای بهتر، بهبود رضایت از کار بهره‌وری بیشتر و کاهش قصور در تولید به واسطه کیفیت بهتر هوا از مزیت‌های این فن‌آوری است.

به گفته دکتر فتوحی، نرخ کاهش جریان هوا و افزایش آگاهی و در نتیجه انتخاب و استفاده از سیستم‌های جدید انرژی کالا در طراحی تهویه صنعتی باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود. ضمن این‌که محیط کاری تمیز به سبب استفاده از سیستم‌ها و تجهیزات بهتر ایجاد شده باعث بهبود سیمای آن شرکت می‌شود.

گفتنی است، کاهش آلودگی در محیط زیست به واسطه کاهش مصرف انرژی و کاهش انتشار آلاینده‌ها و بهبود شرایط اقتصادی در نتیجه استفاده از فن‌آوری‌های سطح بالای صنعتی و تجهیزات آن از مزیت‌های دیگر فن‌آوری تهویه صنعتی است.

شبیه‌سازی کامپیوتری گامی ضروری در تهویه صنعتی

دکتر بیژن فرهانیه عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف یکی دیگر از سخنرانان همایش بود که شبیه‌سازی کامپیوتری در طراحی تهویه را گامی ضروری دانست.

ضمن این‌که وی در این همایش به ارایه روش های ‌مدرن برای تهویه صنعتی پرداخت.

دکتر فرهانیه با بیان این‌که ایران درخصوص شبیه‌سازی کامپیوتری در سطح مطلوبی قرار دارد، به تعریفی از تهویه صنعتی در نزد کارشناسان مختلف پرداخت و اظهار داشت: کارشناسان محیط زیست، در امر تهویه صنعتی برایشان بحث بهداشت اهمیت دارد که باید در محیط کار ایجاد شود. از طرفی کارشناسان بهداشت صنعتی به بحث انتشار آلودگی و کنترل آن اهمیت می‌دهند. ضمن این‌که مهندسان مکانیک در تهویه صنعتی، به دنبال کنترل هوا از طریق دمیدن و تهویه هوا هستند تا بتوانند استانداردها و سطوح آلایندگی‌ها را حفظ کنند.

وی افزود: یکی از موضوعات مهم در تهویه صنعتی، ایمنی آن است. منظور از ایمنی دادن به تهویه صنعتی زمانی است که تهویه در شرایط اضطرار قرار گیرد و بتواند به‌درستی عمل کند.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف بیان داشت: در بحث طراحی‌های مدرن تهویه صنعتی، باید طراحی بهینه انجام دهیم. در طراحی بهینه تهویه اولین موردی که باید در نظر گرفت مصرف بهینه انرژی است. در طراحی بهینه باید به حداقل سرمایه گذاری توجه کرد.

وی به مشکل‌های موجود در جامعه تهویه کاران اشاره کرد و گفت:تهویه صنعتی یک میدان بسیار بزرگ و پول ساز است. متاسفانه در ایران، مجامع علمی برای این موضوع وارد عمل نمی‌شوند. از این رو نیاز است برای بهبود معضل‌های موجود در زمینه تهویه صنعتی جامعه علمی وارد عمل شود.

دکتر فرهانیه معضل بعدی را عدم یکپارچگی بین تهویه‌کاران دانست و گفت: یکی از مشکل‌های موجود نبود انجمن صنفی است. از این رو نیاز است تهویه‌کاران یک دست شوند و با مجامع علمی وارد عمل شوند. چرا که سبب تقویت یکدیگر می‌شوند.

وی افزود: علم تهویه یک علم پیچیده است و نیاز است تمام معادلات آن به روز شود.

به گفته دکتر فرهانیه، در تهویه صنعتی به دنبال آسایش گرمایش و سرمایش پرسنل هستیم. اما در صنعت به این‌که حوزه تنفسی فردی که دارد کار می‌کند باید عاری از آلودگی باشد، توجه می‌شود.

روش‌های مدرن طراحی تهویه صنعتی در همایش تهویه و بهداشت صنعتی

دکتر حسین افشین، دبیر چهارمین همایش ملی تهویه و بهداشت صنعتی یکی دیگر از سخنران این همایش بود که پس از ارایه گزارشی از روند اجرایی همایش اظهار داشت: هدف اصلی این کنفرانس آشنا کردن و آموزش موثر و اقتصادی روش‌‌های طراحی مناسب تهویه صنعتی و بهداشتی و نیز بهداشت صنعتی از طریق استفاده از اصول، استانداردها و مقررات پذیرفته شده بین‌المللی است.

وی افزود: سیستم های تهویه ایجاد و کنترل کننده، هوای مناسب محیط کاری است. از این رو اگر به صورت درست طراحی و نگهداری شوند، در محدوده قیدهای مقرر شده در استانداردها برای سطح آلودگی هوا و مصرف انرژی عمل خواهند کرد.

دکتر افشین در ادامه اظهار داشت: در این همایش، اصول ایجاد جریان هوا، چگونگی کنترل آلودگی هوا و چگونگی طراحی و تست سیستم‌ها ارایه خواهد شد. در کارگاه‌های آموزشی مرحله به مرحله طراحی سیستم‌های مختلف آموزش داده می‌شود.

وی با اشاره به دیگر اهداف همایش گفت: مهندسان چگونگی انتخاب و طراحی صحیح فن‌ها، هودها، محاسبه حجم هوای لازم و حداقل سرعت در کانال‏ها، ابعاد‌گیری کانال‏ها، محاسبه افت فشار سیستم، انتخاب فیلترها و دیگر مباحث مرتبط با تهویه و بهداشت صنعتی را آموزش می‌بینند. ضمن این‌که در دوره‌های ارایه شده، مهندسان درک صحیحی از طراحی، کارآیی و راندمان سیستم‌های تهویه صنعتی خواهند یافت.

صنعت تاسیسات در مواجه با بحران کم آبی چه می‌کند؟

در ادامه این همایش نشست تخصصی با عنوان چالش‌های پیش روی صنعت تاسیسات در مواجه با بحران کم آبی برگزار شد. در این نشست، «دکتر بیژن فرهانیه»، «مهندس اقبالی، دبیر شرکت‌های سندیکای تاسیساتی و صنعتی ایران»، « مهندس طباطبایی، دبیر انجمن صنعت تاسیسات» و «مهندس امیر حسین متین عضو هیات علمی دانشکده HSE دانشگاه شهید بهشتی» حضور داشتند.

در این نشست راهکارهای رفع بحران آب مورد بررسی قرارگرفت. در این زمینه مهندس اقبالی بیان کرد: کمبود آب برای عوامل زیست محیطی، سلامتی و نیازمندی‌های آن اثرگذار است.

وی با اشاره به این‌که بحران آب به دو گونه قابل پیشگیری است، اظهار داشت: یکی از راه‌ها این است که منابع آب را تا سطح لازم بالاببریم. اما با توجه به این‌که اختیار میزان آب دهی منابع را در اختیار نداریم، چنین امکانی در دستمان نیست و باید به گونه ای دیگر عمل کنیم.

وی ادامه داد: باید بررسی کنیم در تامین آب مصرفی، چگونه از منابع در دسترس در طول زمان استفاده و مدیریت کنیم.

مهندس امیر حسین متین نیز بابیان آن‌که ایران به سمت خشکسالی پیش می‌رود اظهار داشت: به علت گرمایش زمین و جابه جایی صفحات تکنونیک در فلات ایران، کشور به سمت خشک‌سالی حرکت می‌کند و موجب کم آبی می‌شود.

وی ادامه داد: این کم آبی عمدتا دلایل زیادی دارد که چهار علت آن قابل بررسی است. اولین علت مساله فرهنگی است که به غلط در مصرف آب مدیریت نداریم. برای رفع این مشکل نیاز به برنامه‌ریزی داریم.

مهندس متین با بیان این‌که دومین مساله جمع‌آوری پس‌آب‌ها است، گفت: پس‌آب‌های تحت‌العرضی و زیرزمینی باید فراوری شده و به شبکه آب سراسری برگردانده شود که نیاز به برنامه ریزی و صرف هزینه دارد. سومین نکته جمع آوری و هدفمند کردن آب‌های طبیعی در تهران و شهرهای بزرگ است. اما نکته چهارم مصرف آب برای بخش کشاورزی است که مقدار زیادی از آن هرز می‌رود.

وی با بیان این‌که بخش عمده این مشکل به فن‌آوری استفاده از آب در کشاورزی مربوط می‌شود، اظهار داشت: باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که مصرف آب در کشاورزی همراه با فن‌آوری‌ها و الگوی خاصی باشد. همین امر سبب می‌شود مقدار زیادی از هرز رفتن و کمبود آب کاهش پیدا کند.

در ادامه این نشست مهندس طباطبایی اظهار داشت: با توجه به اجرای سیاست گذاری‌های غلط در مصرف آب، این بحران از گذشته قابل پیش بینی بود از این رو، در سال‌های آتی استفاده از کولرهای آبی باید حذف شود. چرا که کاهش فشار آب و جیره‌بندی آن باعث می‌شود نتوان از کولرهای آبی و سیستم‌های تبخیری استفاده شود. از این رو مصرف کنندگان رو به کولرهای برقی می‌آورند. این امر سبب می‌شود سونامی مصرف برق را شاهد باشیم.

وی عنوان کرد: از این رو لازم است، مجامع دانشگاهی، علمی و تولید کنندگان در طراحی صنعت تاسیسات برای ساختمان های جدید یک تجدید نظر کلی کنند. ضمن‌این‌که مسئولان امر، جلوی تراکم‌های بی‌رویه در شهرها را بگیرند.

مهندس طباطبایی با بیان این‌که مهندسان تاسیسات باید تاسیساتی را طراحی کنند که مصرف کمتری داشته باشد اظهار داشت: در شرایط موجود که وضعیت بحرانی و اورژانسی است باید بپذیرم سیستم‌های جذبی، اگر چه برای همه ساختمان‌ها مناسب نیست ولی کمی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

به گفته وی دستگاه های اسپلیت جذبی جایگزین مناسبی برای کمپرسورها هستند. این تاسیسات سبب کاهش مصرف برق می‌شود. به همین جهت باید تجدید نظری در طراحی تاسیسات ساختمان‌های جدید و کنترل سیستم‌های موجود انجام گیرد.بی‌شک بار گذر از این شرایط بحرانی بیشتر برعهده صنعت تاسیسات است.

با توجه به عدم حضور «مهندس اکبر ترکان»، رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در همایش ملی تهویه و بهداشت صنعتی مهندس «اصغر شیرازپور» مدیر دبیرخانه دایمی هیات عمومی سازمان نظام ساختمان کشور، به عنوان نماینده این سازمان در این همایش حضور پیدا کرد.

صنعت نیاز به تغییر و تحول دارد

شیرازپور یکی از خط مشی‌های سازمان را مصرف انرژی در ساختمان‌ها دانست و گفت: مصرف انرژی نیاز به یک مدیریت خاص دارد. از این رو در جهت خط مشی سازمان نظام مهندسی ساختمان، از تجربه سی ساله اروپا در راستای رسیدن به ساختمان‌های سبز استفاده کردیم. در ساختمان‌های سبز هم انرژی کمتر مصرف و هم انرژی پاک استفاده می‌شود. ضمن این‌که در این ساختمان‌ها، مصرف آب با مدیریت خاصی صورت می‌گیرد.

وی با بیان این‌که اولین چالش سازمان در زمینه مصرف بهینه انرژی با تولید کنندگان سیستم‌های گرمایش، سرمایش و تهویه است، اظهار داشت: چرا ما باید در استانداردسازی این دستگاه‌ها به گریدهای پایین‌تر از گریدهای بین‌المللی رضایت دهیم.

شیرازپور ادامه داد: فاصله استاندارد ملی و بین المللی چقدر باید باشد. چطور می‌توان در استانداردهایی که تدوین می‌کنیم، طول عمر دستگاه‌ها را تعیین نکنیم. از آن مهم‌تر کنترل و بازرسی چه جایگاهی دارد ؟

وی افزود: براساس مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان، در نظر داریم با ایجاد زیرساخت‌های آن، بتوانیم مسئله کنترل بازرسی و نگهداری را برای بهره‌برداران پیاده کنیم.

به گفته شیرازپور، انجمن‌های صنفی و علمی باید به سازمان نظام مهندسی ساختمان و مرکز تحقیقات وزارت راه،مسکن و شهرسازی کمک کنند تا نظام نامه و شیوه نامه‌های تدوین شده راهگشا باشد.

وی در پایان گفت: باید در صنعت تغییر و تحولاتی ایجاد شود و محصولی با فن‌آوری ۳۰ سال پیش را در اختیار مصرف کننده نگذاریم.

گفتنی است، این همایش به همت دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف و با همکاری قطب علمی تبدیل انرژی و شرکت نمانگر برگزار شد. در چهارمین همایش ملی تهویه و بهداشت صنعتی، ۱۰۲ مقاله به صورت شفاهی و پوستر ارایه شد. همچنین در آخرین روز همایش، ۴ کارگاه آموزشی با عناوین «گرمایش و سرمایش با انرژی پاک و تجدیدپذیر زمین»، «مبانی طراحی سیستم تهویه تونل‌های راه»، « تهویه موضعی در فرآیندهای حرارتی» و « طراحی انواع مختلف سیستم‌های تهویه برای پارکینگ‌های بزرگ» برگزار شد.

در این همایش ماهنامه فنی مهندسی «تهویه و تاسیسات» در راستای اطلاع‌رسانی حضوری پررنگ داشت و با استقبال بی‌نظیری مواجه شد؛ به‌طوری‌که همچون همیشه توانست پاسخگوی نیاز فعالان این عرصه باشد.