افتخار ما، قدم گذاشتن در راه خودکفایی ایران است
شرکت طاها قالب توس، طراح و سازنده انواع مبدل‌های حرارتی صفحه‌ای در ایران
اردشیر فرشیدیان‌فر-عضو هیئت‌مدیره و مدیر بخش طراحی و مهندسی
لطفاً طاها قالب توس را معرفی نمایید؟
شرکت طاها قالب توس در سال ۱۳۷۹ فعالیت خود را در شهرک صنعتی توس واقع در مشهد مقدس شروع کرد و زمینه فعالیت آن در ابتدا تولید قطعات خودرو بود. اما بعد از ۲ سال به دلایلی تغییر جهت داده و با کادری متخصص، به طراحی و تولید مبدل‌های حرارتی صفحه‌ای پرداخت. در اوایل کار اطلاعات کمی در رابطه با این نوع تولید داشتیم، زیرا دارای تکنولوژی بسیار خاص و پیچیده‌ای است. اما به تدریج .و با روش مهندسی معکوس و با همت متخصصین داخلی، به علم تولید این محصول طبق استانداردهای روز دنیا دست یافتیم. در حال حاضر ما اولین و تنها تولیدکننده مبدل صفحه‌ای در ایران و خاورمیانه هستیم و توانسته‌ایم کشور را از لحاظ این مبدل خودکفا نماییم.
در رابطه با محصول خود و ویژگی‌های آن بیشتر توضیح فرمایید؟
وقتی دو جسم با دماهای متفاوت در مجاورت یکدیگر قرار می‌گیرند، بین آنها پدیده‌ای به نام انتقال حرارت صورت می‌گیرد که بر اساس این پدیده، گرما از جسم با دمای بیشتر به جسم با دمای کمتر منتقل می‌شود. مبدل‌های صفحه‌ای نسل نسبتاً جدیدی از مبدل‌های حرارتی هستند که در آن سیال‌های گرم و سرد بین صفحات شیاردار جریان دارند، به‌طوری‌که سطح گسترده‌ای برای انتقال حرارت به‌وجود می‌آید. در واقع یک حجم آب را به‌صورت فیلم نازک درآورده و از بین صفحات به شکل counterflowعبور می‌دهیم؛ به این ترتیب آب ۸۰ درجه سانتی‌گراد از بالا وارد شده و به ۶۰ درجه می‌رسد و از طرف دیگر آب ۴ درجه از پایین به طرف بالا حرکت کرده و به دمای ۶۰ درجه خواهد رسید.
از خصوصیات ویژه این مبدل‌ها می‌توان به چند مورد اشاره کرد؛ انتقال حرارت بهتر نسبت به سایر انواع مبدل‌ها (به دلیل وجود امواج و شیار در صفحه)، توانایی تغییر اندازه سطح انتقال حرارت، بازده بالا و صرفه‌جویی در مصرف انرژی، فضای نصب کمتر نسبت به سایر انواع مبدل‌ها، تعمیر و رسوب‌زدایی و نگهداری آسان، حجم کم مایع ذخیره شده در مبدل.
برای تولید این محصول، دو بخش مکانیک جامدات و مکانیک سیالات باید به‌طور تخصصی به خدمت گرفته شود. همچنین تولید مبدل صفحه‌ای نیاز به صرف زمان و انرژی و هزینه بسیاری دارد، این در حالی است که بازگشت سرمایه اندک است. یک ورق استنس استیل ساده را می‌توان به زیر پرس برد و یک قابلمه یا سینک یا هر وسیله دیگری را که تکنولوژی خاصی را طلب نمی‌کند تولید کرد؛ اما برای تولید یک مبدل صفحه‌ای از همان ورق، باید مراحل سختی را طی کرد. این در حالی است که ارزش افزوده در هر دو حالت تفاوت چندانی ندارد.
مبدل صفحه‌ای در چه صنایعی کاربرد دارد؟
در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و در تأسیسات کارخانه‌های مختلف تولیدی. البته قسمت اعظم مشتریان ما را شرکت‌های نفت و گاز و پتروشیمی تشکیل می‌دهند و در حال حاضر طراحی و ساخت مبدل‌های حرارتی فاز ۱۹ پارس جنوبی در دست ماست.
کاری را که مبدل صفحه‌ای انجام می‌دهد، توسط مبدل پوسته لوله‌ای (شلاندتیوب) هم انجام‌پذیر است، تفاوت در چیست؟
برای گرمایش می‌توان از شلاندتیوب استفاده کرد، اما برای سرمایش نه. برای مثال در یک ساختمان ۲۰ طبقه که توسط چیلر آب ۷ درجه تولید می‌شود، در ۱۰ طبقه اول این آب وارد سیستم شده و به‌صورت آب ۱۲ درجه برمی‌گردد. آبی که قرار است برای ۱۰ طبقه دوم کار کند، باید سرما را از آب ۷ درجه بگیرد. پس بایستی آب ۸ درجه تولید شده و بعد به‌صورت ۱۳ درجه برگردد. آب ۷ و ۸ درجه در فن‌کوئل خنکی دارد. در این‌جا بحثی به نام دمای نزدیکی مطرح می‌شود که این دما در مبدل صفحه‌ای می‌تواند یک درجه سانتی‌گراد باشد، ولی در مبدل شلاندتیوب در حدود ۵ درجه سانتی‌گراد است. در نتیجه نمی‌توان آب ۷ درجه را در مبدل شلاندتیوب به آب ۸ درجه تبدیل کرد؛ در این مبدل آب ۷ درجه به آب ۱۲ درجه تبدیل می‌شود و این دما در فن‌کوئل خنکی ندارد.
از همان ابتدا مهندسین صنعت تأسیسات، معایبی را در مورد مبدل صفحه‌ای متذکر شدند، توضیح می‌دهید؟
بله، همین‌طور است و شامل دو موضوع می‌شود؛ رسوب بالا و افت فشار که هر دو مورد را قاطعانه رد می‌کنیم. ما قبول داریم که مبدل در تماس زیاد با سیال است، اما رسوب کمتری می‌گیرد. چون سیال مدت زمان کمی در مبدل باقی می‌ماند، برعکس مبدل شلاندتیوب که زمان زیادی را صرف گرم کردن سیال می‌کند. طبق گفته نویسندگان و طراحان سرشنانس مبدل، ضریب رسوب در مبدل شلاندتیوب ۱ و در نوع مبدل صفحه‌ای ۲/۰ است. بر فرض محال که رسوب زیادی هم بگیرد، با توجه به قابلیت باز شدن پیچ و مهره‌ها و جنس استنس مبدل صفحه‌ای، می‌توان به راحتی آن را اسیدشویی و رسوب‌زدایی کرد.
در رابطه با افت فشار می‌توان گفت، همان‌طور که در یک شبکه لوله‌کشی فن‌کوئل با توجه به نصب موازی، به جای این‌که افت فشار تمام فن‌کوئل‌ها را محاسبه کرده و جمع نماییم، فقط به محاسبه افت فشار دورترین فن‌کوئل بسنده می‌کنیم، در مبدل صفحه‌ای هم این نحوه محاسبه صدق می‌کند. بنابراین میزان افت فشار، کاملاً بستگی به طراح مبدل دارد. میزان معمولی افت فشار در تأسیسات psi 5/7 و در صنعت نفت psi 15است.
با این وجود یک اشکال بر مبدل صفحه‌ای وارد است؛ در فشارهای بالاتر از bar20 نمی‌توان از آن استفاده کرد. بنابراین معمولاً از دمای ۱۵۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر نمی‌رویم و دلیل آن وجود گسگت‌ها است.
اگر از سامانه بریز استفاده کنیم چطور؟
بریز توان تحمل بالاتری را داراست؛ در حال حاضر مشغول انجام کارهای مطالعاتی بر روی استفاده از سامانه بریز و صفحات مسی هستیم.
تکنولوژی ساخت مبدل صفحه‌ای در سال‌های اخیر در سطح جهان چه تغییراتی داشته است؟
تولید مبدل در دنیا سابقه‌ای ۱۰۰ ساله دارد و در ایران سابقه‌ای ۳۵ ساله. این تکنولوژی تغییرات و پیشرفت زیادی تاکنون داشته است و ما از لحاظ تکنولوژی ساخت کاملاً با کشورهای توسعه یافته برابریم و علاوه بر دارا بودن استانداردهای ISO، از استاندارد Ce اروپا تبعیت می‌کنیم؛ تنها تفاوت در روش تولید مکانیزه آنهاست. ما نیز در فکر استفاده از روبات و مکانیزه کردن فعالیت خود هستیم، اما زمانی این امر توجیه اقتصادی دارد که میزان تقاضا بیشتر شود و به خط تولید برسیم؛ در حال حاضر به‌صورت تولید سفارشی فعالیت می‌کنیم.
محصولات طاها قالب توس چه راندمانی دارد؟
سؤال بسیار خوبی است؛ طبق گفته سازمان بهینه‌سازی، مبدل‌های صفحه‌ای نسبت به سایر مبدل‌ها ۳۰ درصد صرفه‌جویی در بحث انرژی و راندمانی بالای ۹۶ درصد دارند.
هم‌اکنون در غرب موضوع راندمان قانون دوم ترمودینامیک یا راندمان اگزرژی مطرح است، آیا شما نیز در این رابطه تحقیق و کار کرده‌اید؟
نه، در این زمینه تحقیق و بررسی نکرده و نمی‌توانم اظهار نظر نمایم. اما ایده بسیار خوبی است و سعی می‌کنیم در آینده به این موضوع روی بیاوریم.
در سخنان خود اشاره نمودید که به‌صورت سفارشی به تولید می‌پردازید، آیا صادرات هم دارید؟
با توجه به وضعیت کنونی کشور و تحریم‌های صورت گرفته، هنوز به‌طور جدی به مقوله صادرات نپرداخته‌ایم. هر چند زمان زیادی نیست که به‌صورت حرفه‌ای وارد صنعت نفت و گاز و پتروشیمی شده‌ایم.
حقیقت این است که ما در شرایط تحریم توانستیم توانایی‌های خود را در داخل کشور نشان داده و نظر مساعد دولت را جلب نماییم. حتی صنعت محافظه‌کاری مانند صنعت نفت به ما اعتماد کرد و طاها قالب توس نشان داد که حرف‌هایی برای گفتن دارد.
مواد اولیه و مصرفی خود را چگونه تأمین می‌کنید؟
تمام مواد اولیه و قطعات تولید خود ماست و فقط ورق خام استنس استیل را از ژاپن و تایوان وارد می‌کنیم. اما از آن‌جا که در زمان حاضر ژاپن و تایوان با ایران معامله نمی‌کنند، مجبوریم این مواد را از طریق کشور چین وارد، یا این‌که از بازرگانان و تجار تهرانی خریداری نماییم.
آینده صنعتی که در آن فعال هستید را چگونه ارزیابی می‌نمایید؟
در حال حاضر ما تنها تولیدکننده مبدل صفحه‌ای هستیم، اما باید دیگران هم وارد عرصه شوند و رقابتی سالم به‌وجود آید. یکی از برنامه‌های ما برای آینده، ایجاد تنوع در محصولات است تا بتوانیم مجموعه را پویا و فعال حفظ نماییم.
بنده اعتقاد دارم باید دولت از محصولات ایرانی پشتیبانی کند، اما از محصول باکیفیت. تنها توقع ما از دولت این است که جلوی ورود کالاهای خارجی بایستد.
آیا تولیدات شما از لحاظ قیمت توان رقابت با کالاهای مشابه خارجی را دارد؟
بله، به‌طور قطع. اما با توجه به گران شدن نیروی کار، مواد اولیه، انرژی و … در ایران، قیمت‌ها با نمونه‌های خارجی تقریباً رقابت می‌کند.
آقای فرشیدیان‌فر، در رابطه با تألیفات خود توضیح می‌فرمایید؟
این‌جانب به‌عنوان استاد دانشگاه در رشته تهویه مطبوع، مقالات بسیاری نوشته و کتابی با عنوان «تهویه مطبوع مدرن با نگرشی در طراحی مدل‌های حرارتی صفحه‌ای» تألیف نموده‌ام. اضافه می‌کنم طاها قالب توس همواره سمینارها و دوره‌های آموزشی را برای ارتقای سطح علمی و عملی مخاطبان برگزار می‌نماید.
با تشکر از حضور شما در این گفتگو.
وقتی دو جسم با دماهای متفاوت در مجاورت یکدیگر قرار می‌گیرند، بین آنها پدیده‌ای به نام انتقال حرارت صورت می‌گیرد که بر اساس این پدیده، گرما از جسم با دمای بیشتر به جسم با دمای کمتر منتقل می‌شود. مبدل‌های صفحه‌ای نسل نسبتاً جدیدی از مبدل‌های حرارتی هستند که در آن سیال‌های گرم و سرد بین صفحات شیاردار جریان دارند، به‌طوری‌که سطح گسترده‌ای برای انتقال حرارت به‌وجود می‌آید.
در شرایط تحریم توانستیم توانایی‌های خود را در داخل کشور نشان داده و نظر مساعد دولت را جلب نماییم. حتی صنعت محافظه‌کاری مانند صنعت نفت به ما اعتماد کرد و طاها قالب توس نشان داد که حرف‌هایی برای گفتن دارد.